Bibliyofil Konuşmaları

Hamlet’i de onlardan biri sayarak, Ferit Burak Aydar’ın, süregiden “Klasik Okumaları” ile hayatımızı ziyadesiyle kapsayacağı inancındayım. Özellikle bu eseriyle anılacak gibi geliyor bana. Belli başlı bir ya da birkaç eseriyle anılmak çoğu yazarın kaderidir… Bence geçmişi politik ve edebî veçheleriyle bu denli iyi bilen, yazan bir isim için şaşırtıcı olmayan bir hatırlanma biçimi bu.

İçinde(n) Hamlet geçen bir yazıdan Shakespeare’e dair bir şey söylememek ya da alıntı yapmamak geleneğe aykırı olur! Peter Brook, bir konferansında (Bkz. Shakespeare'i Anımsamak ve Unutmak, Hayalperest Kitap, 2010.), Shakespeare muammasından ve Özbekistanlıların ona neden “Şeyh Pir” dediğinden bahsederken şöyle diyordu: “…bence kesin gözüyle bakılabilecek bir tek şey kalıyor geriye. O da şu ki, o oyunları yazabildiğine göre Shakespeare’in olağanüstü bir hafızası vardı. Gelin buradan başlayalım.”

Ferit Burak Aydar ise o büyük hafızanın bilinçli ya da bilinçsiz kodlarını deşifre ettiği bölümlerin birinde şöyle bir şeye dikkat çekiyor: “Hamlet ölürken herkesin adını sıralar, bir tek Ophelia'yı unutur; ölen kadın ölmekle kalmaz, yok olur, hafızadan silinir.” Bence buradan da başlanabilir.

Harçlığınızla aldığınız ilk kitabı hatırlıyor musunuz?

Aziz Nesin’di sanırım. Sizin Memlekette Eşek Yok mu? 90’ların başında, klasik romanların dolu olduğu bir evde büyüdüm. Aziz Nesinler de vardı içlerinde. Okur ve bol bol gülerdim. On yaşında yoktum herhalde. Yeni kitabının çıktığını duyunca Keklik yokuşunu çıkıp bir kırtasiyeden almıştım. O zamanlar çocuklar evden uzaklaşabiliyordu. Kırtasiyeci adam espri yapmıştı, eşekten bol ne var diye. Aziz Nesin’le gelişen mizah duygum sayesinde gülmemiştim.

Kitaplarınızın oluşturduğu yekûn için kitaplık mı kütüphane mi demeyi tercih ediyorsunuz? Sizce bir kitaplık hangi noktadan sonra kütüphane olmaya ‘terfi eder’?

Kitaplık fetişizmi olan biri değilim, o yüzden hiç düşünmedim. Ama kitaplık diyorum göründüğü kadarıyla. İlk zamanlar kitapların çok olması beni salt mutlu ediyordu. Okumak, malum, zahmetli bir iş; o zahmetin mükafatını görmek gibi geliyordu. Kitaplar biriktikçe, buradan aldığım itkiyle daha da okuyasım geliyordu. Zamanla kitaplar çoğalıp da taşınma ve temizlik derdi had safhaya çıkınca, kiralar alabildiğine artıp daha küçük evlerde yaşamaya başlayınca, kitaplık terfi alacağına tenzil-i rütbe yedi benden. Bir daha okumayacağımı ya da yazıp çizmek için yararlanmayacağımı düşündüğüm kitapları elden çıkardım. Böylece kitaplık da ben de ferahladık. Aradığım kitabı çok daha kolay buluyorum, adım atacak daha çok yer var. Gönül ister ki Eco’nunki gibi bir evde yaşayayım, her yanım kitap olsun; ama hayatın gerçekleri...

Ülkemizdeki insanların çoğunun kitaplarını yayınevlerine göre dizdiklerini/yerleştirdiklerini düşünüyorum. Georges Perec’in “Kitap Yerleştirme Sanatı ve Yolları Üzerine Kısa Notlar” başlıklı yazısında (Gergedan Dergisi, Ekim 1987.) yayınevine göre dizme seçeneğini es geçmiş olmasına şaşırmıştım. Siz nasıl diziyorsunuz? İkinci bir seçenek olarak hangi yolla dizerdiniz?

Ben konuya ve kategoriye göre diziyorum. Rusya tarihi çalıştım, Ruslar bir yerde. İspanya çalıştım, İspanyalar bir yerde. Hamletler hakeza. Sık sık dönüp yararlandığım, kurcaladığım Marx, Engels, Lenin, Troçki, vazgeçilmezlerim bir yerde. Sonrası da benzer bir mantıkla. Romanlar, felsefe kitapları vs. diye gidiyor. Yayınevine göre dizmek doğrusu aklımın ucundan bile geçmemişti. Başka türlü de dizebilir miyim, doğrusu bilmiyorum. Aradığım kitabı ha diyince bulmam lazım ve bu bana en kolay yol gibi görünüyor.

Artık ‘nadirkitap’ vb. sitelerin yanında, sosyal medya platformları üzerinden yürüyen ‘online mezatlar’ bile var. Bir kitaba ulaşmak o kadar da zor değil; yeter ki bazen absürt meblağlar gözden çıkarılabilsin. En uzun süre aradığınız kitabı ve başınızdan geçenleri paylaşır mısınız?

Açıkçası Türkçe kitap nadiren okuyorum. Çalıştığım alanlar gereği işim yabancı dildeki kitaplarla. Dolayısıyla bu tür sitelerle pek ilişkim olduğunu söyleyemem. Sahaflara gelirsek, benim üniversiteye girdiğim yıllarda sahaflar meşum dönüşümünü tamamlamıştı ve sahaflarda genellikle ucuz kitap bulamıyorduk. Biz de öğrenciyken bizatihi o yayınevine gidip kullanılmamış kitabı indirimli alıyorduk. Uzun süre aradığım bir kitap hatırlamıyorum ama İspanya İç Savaşı çalışırken Barcelona’daki kitapçıları kardeşimle beraber karış karış gezmiştim; özel olarak bir kitap aramıyordum, konu hakkında önemli ne kitap varsa almak için yükleniyorduk. O yüzden Barcelona’yı iyi biliyorum! Dolayısıyla uzun süre arayıp bulduğum bir kitap hikayem yok ama aramayınca çıkar denir, öyle bir anekdot geliyor aklıma. 15 sene önceydi, Galatasaray’ın yanından Cihangir’e doğru iniyordum, sağdaki sahafa girmiş bulundum. Hemen girişte Marx-Engels’in ve Lenin’in İngilizce toplu eserlerini gördüm. Hepsi değil ne yazık ki. Toplamda 10-12 tane. Cebimde ne varsa verip 7-8’ini aldım. Kalanı da akşam para toparlayıp aldım. Sonradan Nejat İşler’in dükkanı dediler, doğru mu değil mi bilmiyorum.

Kütüphanenizdeki/Kitaplığınızdaki en sevdiğiniz serilerden bahseder misiniz? Kapanmış yayınevleri içinde en çok özledikleriniz hangileri?

Avrupa tarihi serisi. Haymarket Books’un kitaplarına bayılıyorum. Görüp göreceğim en iyi yayınevi dizisi: Haymarket Books Historical Materialism. Sanat, siyaset, tarih vs., inanılmaz bir perspektif... Ne bassalar okumak istiyorum ama ömür yetmez buna. Kitaplığında olacak, her gün birini açıp birkaç sayfa süzeceksin. Türkiye’de Adam’ın kitapları çok güzeldi, ilk aklıma gelen. Keza Köz Yayınları da öyle.

HermannHesse Robert Walser’den bahsederken, “Yüz bin okuru olsaydı, dünya daha güzel bir yer olurdu.” diye yazmıştı. Sizin için böyle bir ortak kitap/yazar var mı (ve neden)?

Oyunbozanlık gibi olmasın ama bir kitabın, kitap okumanın dünyayı daha güzel bir yer haline getirebileceğine inanmıyorum. Bu açıdan da böyle bir isim aklıma gelmiyor. Ama bu ara çalıştığım alan edebiyat eleştirisi olduğundan, Troçki’yi zikredebilirim. Kanımca yirminci yüzyılın en önemli edebiyat eleştirmenlerinden biridir. Ama siyasi eserleri gibi bu yazıları da önyargıdan ötürü okunmadığından, hak ettiği ilgiyi görmemiştir.

Alıp da okumadığımız kitaplar var bir de... Buradan onları teselli etmek için ne söylemek istersiniz?

Herkesin bir seveni bulunur, hele ki piyasa ekonomisinde. Ben yanımda tutmuyorsam, ısınamamışımdır.

“Bunların hepsini okudun mu?” sorusunu hangi cevap ya da cevaplarla karşılıyorsunuz?

Evime bu soruyu soracak bir insan uzun zamandır girmedi.

Iskalandığını düşündüğünüz yerli yazarlar kimlerdir?

Zeynep Ergun. Utku Özmakas. Başka kimi sayabilirim, bilmiyorum, aklıma gelmiyor. Okunuyor ama daha çok okunsa diyeceğim biri, Berna Moran.

3 de film önerisi isteyerek bitirelim!

Toprak ve Özgürlük, Ken Loach.

Vicky Cristina Barcelona, Woody Allen.

The American History X, Tony Kaye.